Περί φιλοσοφίας

Raphael, "School of Athens" (detail Plato and Aristotle), 1509-1511. Palazzi Pontifici, Vatican.

 

Περί φιλοσοφίας

Πηγές: Διάφορες

Ο όρος «φιλοσοφία» προέρχεται από τα αρχαία Ελληνικά, σημαίνει «αγάπη προς τη σοφία» ή «προσέγγιση στη σοφία» και επινοήθηκε από προ-Σωκρατικούς στοχαστές όπως ο Πυθαγόρας τον 6ο αιώνα π.Χ. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι είναι οι κύριοι θεμελιωτές της σύγχρονης σκέψης του κόσμου. Ερευνώντας το νόημα της καθημερινής ζωής και της ύπαρξης εν γένει τεκμηριώνουν τις παρατηρήσεις των και διαμορφώνουν θεωρείες ως ένα σύστημα σκέψεων αποτυπωμένων σε βιβλία, χειρόγραφα, γράμματα, έργα και άλλα μέσα.

Η φιλοσοφία μπορεί να περιγραφεί ως η αφηρημένη λογική όπως προκύπτει από τη μεθοδική εξέταση της πραγματικότητας. Αποτελεί το πυρήνα της ιστορίας του πολιτισμού, από την αρχαία Ελλάδα έως τη σύγχρονη εποχή. Στους αιώνες που έχουν περάσει, αξιοσημείωτοι φιλόσοφοι, κάθε ηλικίας έχουν διατυπώσει πρωτότυπες σκέψεις και έχουν συνεισφέρει σε όλες τις επιστήμες και τους κλάδους αυτών, συμπεριλαμβανομένων της πολιτικής, των μαθηματικών, της τέχνης, της  λογοτεχνίας. Παρακάτω είναι μερικοί από τους πιο σημαντικούς φιλοσόφους από την αρχαιότητα έως σήμερα. Οι διάφορες σχολές χαρακτηρίζονται από συμπεράσματα που προκύπτουν μέσα από τη κριτική εξέταση του καθημερινής ζωής της εποχής των φιλοσόφων και τη τεκμηρίωση της εφαρμογής των στο μέλλον. Πραγματεύονται θεωρείες που είναι αδύνατο να περιγραφούν στο παρόν κείμενο, ούτε καν ως μιά γενική σύνοψη. Αναφέρουμε μόνο γνωστές ρήσεις που χαρακτηρίζουν τις φιλοσοφικές σχολές, χωρίς αυτές να συνοψίζουν το ευρύτερο νόημα και τη προσέγγιση της φιλοσοφικής σκέψης.


Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (640 ή 624 π.Χ. – 546 ή 543 π.Χ.)

Μπέρτραντ Ράσελ: «Η Δυτική φιλοσοφία αρχίζει με τον Θαλή».

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, είναι ο αρχαιότερος προσωκρατικός φιλόσοφος ο πρώτος των * επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Μιλησιακής σχολής της φυσικής φιλοσοφίας. Κυρίως ο Αριστοτέλης, αλλά και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούν τον Θαλή ως τον πρώτο Έλληνα φιλόσοφο.

Ο Θαλής προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης και να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στην μυθολογία όπως γινόταν μέχρι την εποχή του. Υπήρξε μεγάλος δάσκαλος με παρά πολύ μεγάλη επιρροή σε όλους σχεδόν τους μετα-γενέστερους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Αυτοί ακολούθησαν τα χνάρια του στην προσπάθεια τους να δημιουργήσουν τεκμηριωμένες αδιαμφισβήτητες αληθής πεποιθήσεις για τα φυσικά φαινόμενα, τα ουράνια σώματα, και άλλα χρησιμοποιώντας ως εργαλεία τους την Λογική, τα μαθηματικά, την φυσική, την βιολογία, την αστρολογία και όχι τους μύθους και τους θρύλους. Κατά τον Ηρόδοτο, ο Θαλής προέβλεψε την ηλιακή έκλειψη στις 28 Μαΐου 585 π.Χ.

Στον Θαλή, όπως και στους υπόλοιπους σοφούς, αποδίδονταν διάσημα γνωμικά της αρχαιότητας. Ορισμένα από τα γνωμικά που αποδίδονται στον Θαλή είναι:

  • Η φράση «Γνώθι σαυτόν» είναι χαραγμένη στο μαντείο των Δελφών, σημαίνει «γνώρισε τον εαυτόν σου» και την χρησιμοποιούσε τακτικά ο Σωκράτης (469 – 399 π.Χ. ). O σκοπός του ταξιδιού με προορισμό την αυτογνωσία είναι κυρίως η βελτίωση της σχέσης με τον ίδιο σου τον εαυτόν καθώς και η βελτίωση των σχέσεων σου με τους ανθρώπους με τους οποίους σχετίζεσαι. Η αυτογνωσία είναι κατ’ εξοχήν ένα ιδιαίτερα μοναχικό ταξίδι και απαιτεί κάποιες δεξιότητες.
  • «Μέτρω χρω»: Να κάνεις κάθε τι με μέτρο
  • «Τάχιστον νους δια παντός γαρ τρέχει»: Τι είναι ταχύτατο; Ο Νους, γιατί τρέχει  διαπερνώντας τα πάντα.
  • «Σοφώτατον χρόνος ανευρίσκει γαρ πάντα»: Το πιο σοφό πράγμα είναι ο χρόνος, γιατί ανακαλύπτει τα πάντα.

Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος  (580/570 – 496 π.Χ. Μεταπόντιο)

Σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Το όνομα Πυθαγόρας, του το έδωσαν οι γονείς του προς τιμήν της Πυθίας που προφήτευσε τη γέννηση του. Είναι ο κατεξοχήν θεμελιωτής των ελληνικών μαθηματικών, δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων που κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις και ήταν ιδρυτής ενός φιλοσοφικού κινήματος που λέγεται Πυθαγορισμός.

Παντρεύτηκε τη φιλόσοφο και επιστήμονα Θεανώ.

Γύρω στο 530 π.Χ. μετακόμισε στην Ελληνική αποικία του Κρότωνα στη νότια Ιταλία, όπου ίδρυσε τη Σχολή των Πυθαγορείων, στην οποία οι μυημένοι ορκίστηκαν στη μυστικότητα και έζησαν έναν κοινό, ασκητικό βίο. Αυτή η Σχολή ήταν μία μυστική, θρησκευτική κίνηση, που είχε αναπτύξει και έντονη πολιτική δραστηριότητα. Οι Πυθαγόρειοι του 5ου αιώνα π.Χ. συγκαταλέγονται στους πιο σημαντικούς επιστήμονες του καιρού τους και ο Πυθαγόρας ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την επιστήμη. Στο Πυθαγόρειο σύστημα οι θρησκευτικοί και φιλοσοφικοί στόχοι είναι αλληλένδετοι. H ιδέα της κάθαρσης αποτελεί κλειδί για την κατανόηση της σχέσης θρησκείας και επιστήμης στον αρχικό Πυθαγορισμό.

Από τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Πυθαγόρας δίνει στοιχεία για την ανακάλυψη ενός από τα πιο συναρπαστικά και ασφαλώς πιο φημισμένα και χρήσιμα θεωρήματα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας. Το Πυθαγόρειο Θεώρημα του σύμφωνα με το οποίο σε κάθε ορθογώνιο τρίγωνο το τετράγωνο της υποτείνουσας είναι ίσο με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο κάθετων πλευρών. Αν υπάρχει ένα θεώρημα του οποίου η γέννηση δικαιούται να θεωρηθεί μια μεγάλη στιγμή στα μαθηματικά, τότε αυτό είναι το Πυθαγόρειο Θεώρημα. 


Κονφούκιος  (551 – 479 π.Χ. )

Ο Κομφούκιος, που αναφέρεται επίσης ως Kong Qui ή K’ung Fu-tzu, ήταν Κινέζος φιλόσοφος, δάσκαλος και πολιτική προσωπικότητα. Θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως ο πατέρας του ανατολικού τρόπου σκέψης. Οι διδασκαλίες του επικεντρώθηκαν στη δημιουργία ηθικών κοινωνικών σχέσεων, στον καθορισμό εκπαιδευτικών προτύπων και στη προώθηση της δικαιοσύνης και της τιμιότητας.

Η κοινωνική του φιλοσοφία βασίστηκε στην αρχή του "ren" – αγαπάτε τους άλλους − και πίστευε ότι αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας τον Χρυσό Κανόνα:
"Αυτό που δεν επιθυμείτε για τον εαυτό σας, μην το κάνετε στους άλλους."

Το βιβλίο «La Morale de Confucius» (Η Ηθική του Κομφούκιου) πωλήθηκε αντί 100 €
μέσω των δημοπρασιών Arenberg το Δεκέμβριο του 2018.

Άλλες ρήσεις του Κονφούκιου:

"Η επιτυχία είναι ένας στόχος σε συνεχή εξέλιξη. Συνεχίστε προς το όνειρό σας, ανεξάρτητα από το πόσο καιρό θα χρειαστεί να πετύχετε. "
Αριστοτέλης: 
«Μην παραιτείσθε στα δύσκολα, συνεχίστε να εργάζεστε σκληρά και να προσπαθείτε για το καλύτερο, μέχρι την αριστεία».

"Δεν έχει σημασία πόσο αργά πηγαίνεις, φτάνει να μη σταματάς."


Σωκράτης (469 – 399 π.Χ.) 

Είναι ο φιλόσοφος που θεωρείται η κύρια πηγή της δυτικής σκέψης. Πέρασε τη ζωή του στις αγορές και στους δρόμους της Αθήνας. Δεν υπάρχουν συγγράμματα του Σωκράτη. Αυτά που γνωρίζουμε για τη ζωή του και τη διδασκαλία του πρoέρχονται από άλλους, τον Αριστοτέλη, τον Ξενοφώντα, αλλά κυρίως από το μαθητή του τον Πλάτωνα. Είναι από τους ανθρώπους που άλλαξαν για πάντα το πώς αντιλαμβανόμαστε τη φιλοσοφία και επηρέασε σχεδόν όλες τις μετέπειτα φιλοσοφικές σχολές. Η “Σωκρατική μέθοδος” έθεσε τα θεμέλια για τα δυτικά συστήματα λογικής φιλοσοφίας, προσφέροντας την πεποίθηση ότι μέσω της συνομιλίας και των ερωτήσεων, ο άνθρωπος μπορεί να προσεγγίσει την αλήθεια. Τόνισε την ιδέα ότι όσο περισσότερο γνωρίζει ένας τον εαυτό του, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του να συλλογιστεί και να κάνει επιλογές που θα του φέρουν αληθινή ευτυχία. Ο Σωκράτης πίστευε ότι η φιλοσοφία πρέπει να επιτύχει πρακτικά αποτελέσματα για τη μεγαλύτερη ευημερία της κοινωνίας.

Ο Σωκράτης πίστευε ότι “η αυτογνωσία ήταν επαρκής για να ζήσει κανείς μια καλή ζωή”. Ταύτιζε τη γνώση με την αρετή. Οι άνθρωποι είναι δυνατόν να φτάσουν στην απόλυτη γνώση έλεγε, αρκεί να ακολουθήσουν τη σωστή μέθοδο. Αν μπορούμε να “μάθουμε τη γνώση”, τότε μπορούμε να διδαχθούμε και την αρετή. Ο τρόπος που ζούσε συνίστατο στην εξέταση της ζωής των ανθρώπων, τη δική του και των άλλων:

“Ο δέ νεξέταστος βίος ο βιωτός νθρώπ” (η ζωή που δεν εξετάζεται δεν αρμόζει σε άνθρωπο) είναι ένα διάσημο δόγμα που προφανώς εξέφρασε ο Σωκράτης στη δίκη του για δήθεν διαφθορά της νεολαίας, για τον οποίο στη συνέχεια καταδικάστηκε σε θάνατο,  όπως περιγράφεται στην "Απολογία” του Πλάτωνα (38α5–6).

Καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στη βολική συμβατικότητα και στην αφοσίωση στην ηθική. Ο Σωκράτης προτίμησε να αγνοήσει την υποκρισία και να τιμήσει την αφοσίωσή του στην αλήθεια και στο δίκαιο, στην ηθική, παρόλο που στο τέλος του κόστισε την ίδια του την ζωή.

Οι άνθρωποι πρέπει να νοιαστούν για την ψυχή τους, να γνωρίσουν πρώτα τον εαυτό τους, πριν αρχίσουν να νοιάζονται για τους άλλους”.

Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει εάν εσύ ο ίδιος δεν το αλλάξεις”.

Το «ἕν οἶδα ὅτι οὐδέν οἶδα» είναι η χαρακτηριστική φιλοσοφική παράφραση που προέρχεται από την «Απολογία του Σωκράτους» του Πλάτωνα. Το έργο αυτό αποτελεί μία ελεύθερη απόδοση του δικανικού λόγου που εκφώνησε ο Σωκράτης το 399 π.Χ. στο δικαστήριο της Ηλιαίας αντιμετωπί-ζοντας την κατηγορία ότι δεν πίστευε στους θεούς της πόλης, αλλά εισήγαγε καινά δαιμόνια και διέφθειρε με τις διδασκαλίες του τους νέους. Το «ἕν οἶδα ὅτι οὐδέν οἶδα» είναι το αποτέλεσμα προσπάθειας να αποδοθεί το απόσπασμα στην ελληνική καθαρεύουσα, ένα είδος επισφαλούς μετάφρασης. Θεωρείται επίσης ως «το παράδοξο του Σωκράτη» και προέρχεται από τη διαλεκτική μέθοδο διδασκαλίας του Σωκράτη που βασιζόταν στο γεγονός ότι ως δάσκαλος έκανε πως δεν γνώριζε τίποτα, οπότε θα αντλούσε γνώση από τους συνομιλητές του με διάλογο. Η φράση αυτή δεν καταγράφεται πουθενά.

Αυτό το ρητό συνδέεται επίσης ή συνδυάζεται με την απάντηση σε μια ερώτηση που ο Σωκράτης (σύμφωνα με τον Ξενοφώντα) ή ο Χαραίφων (σύμφωνα με τον Πλάτωνα) λέγεται ότι έθεσε στο Μαντείο των Δελφών, στον οποίον η Πυθία απάντησε ότι "Ο Σωκράτης είναι ο σοφότερος" γιατί είχε γνώση της ανεπάρκειάς του.


Πλάτων (428 – 348 π.Χ.) 

Δεν υπάρχουν σχόλια

Στείλτε το σχόλιό σας

Πρέπει να συνδεθείτε για να αναρτήσετε σχόλια.